Kỳ tích đường Hồ Chí Minh trên biển

Từ bến cảng lòng dân

Năm 1960, phong trào Đồng Khởi bùng nổ đã làm thay đổi cục diện chiến trường Nam bộ. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong điều kiện ngày càng ác liệt, chủ trương mở tuyến vận tải biển chiến lược được đặt ra, hình thành tuyến đường “Hồ Chí Minh trên biển”. Từ năm 1961 đến giữa năm 1962, lãnh đạo Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam tại Bến Tre, Cà Mau, Trà Vinh, Bà Rịa - Vũng Tàu đã đưa 5 thuyền gỗ ra Bắc báo cáo tình hình, xin tiếp tế; đồng thời, trực tiếp tham gia vận chuyển và dẫn tàu tiếp tế ngụy trang từ Bắc vào Nam. Đêm 11/10/1962, chiếc tàu gỗ đầu tiên trên tuyến đường chiến lược do đồng chí Lê Văn Một làm Thuyền trưởng, Bông Văn Dĩa làm Chính trị viên, cùng 11 thủy thủ, bí mật xuất phát từ Đồ Sơn, Hải Phòng.

Sau hành trình đầy hiểm nguy và sự kiểm soát nghiêm ngặt của địch, ngày 16/10/1962, tàu cập Bến Vàm Lũng an toàn, mang theo 30 tấn vũ khí – khai mở con đường vận tải biển huyền thoại. Sự kiện ấy còn được gọi là “Tàu Phương Đông 1”, đặt nền móng cho loạt chuyến tàu Phương Đông tiếp theo. Chỉ trong vài năm sau đó, hơn 110 ngàn tấn vũ khí đã được vận chuyển an toàn vào Nam. Đến cuối năm 1970, riêng Bến Vàm Lũng đã tiếp nhận 76 chuyến tàu, hơn 4.200 tấn vũ khí, đạn dược, chiếm hơn 50% tổng số chuyến tàu vào các bến miền Nam. Nguồn tiếp tế này góp sức cho chiến công: Ấp Bắc, Đầm Dơi – Cái Nước – Chà Là, Bình Giã, Ba Gia, Vạn Tường…, làm phá sản chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của địch.

Ông Dương Thanh Hải, nguyên cán bộ Đoàn 962 (nay là Lữ đoàn 962) lực lượng trực tiếp đảm trách các chuyến tàu tàu không số, kể lại: “Mỗi chuyến tàu cập bến là một kỳ tích. Không chỉ nhờ sự gan dạ của thủy thủ đoàn mà còn là công lao của Nhân dân, những người đã che chở, bảo vệ tuyệt đối bí mật cho hoạt động của Đoàn 962. Bến bãi, kho tàng, việc vận chuyển… bà con đều biết, nhưng không một ai hé lộ thông tin. Không có tấm lòng sắt son ấy thì không thể có kỳ tích của Đoàn tàu không số”. Đại tá Khưu Ngọc Bảy, nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn 962, trong lần trở lại di tích Vàm Lũng, vẫn còn xúc động khi nhớ về những ngày tháng gian nan: “Để bảo đảm bí mật bến tiếp nhận, 800 hộ dân Vàm Lũng đã dời nhà từ ven biển vào sâu trong rừng. Có lúc tàu cập bến, để tránh bị lộ, bà con phải ở lì trong rừng với bộ đội, ăn trái mắm thay cơm, thiếu nước ngọt triền miên. Ở xã Tân Ân, người dân còn che giấu kho vũ khí lớn nhất của vùng, có thời điểm chứa tới 1.000 tấn đạn dược. Kho này chỉ cách chi khu Năm Căn của địch hơn chục cây số, vậy mà suốt nhiều năm, địch không hề hay biết”.

Đến vùng quê bừng sáng

Bến Vàm Lũng được ghi nhận bằng việc ngày 10/11/2010, nơi đây được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp Quốc gia. Khu di tích được xây dựng gần trung tâm huyện Ngọc Hiển (cũ). Vàm Lũng hôm nay đang thay da đổi thịt. Ông Đặng Hoàng Xứng, ngụ ấp 8, xã Phan Ngọc Hiển phấn khởi: “Mấy năm gần đây, đời sống bà con nâng lên rõ rệt. Đường sá mở rộng, điện quốc gia về từng xóm, trường lớp khang trang, giao thương dễ dàng. Nơi từng chỉ có xuồng ghe nay xe ô tô đi lại thuận tiện, bà con mừng lắm”.

Không chỉ người dân địa phương, du khách từ khắp nơi cũng cảm nhận sự thay đổi ấy. Anh Phạm Lê Hiệp, du khách đến từ Hà Nội, chia sẻ: “Ngày xưa xuống Đất Mũi phải đi ghe, nay đi từ TP. Cà Mau xuống Vàm Lũng bằng ô tô một mạch, không qua phà. Nhà cửa mọc lên nhiều, đời sống khá hơn, nhưng điều giữ nguyên là sự chân tình, mến khách của người dân Đất Mũi”.  Ngày 26/11/2024, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định xếp hạng Đường Hồ Chí Minh trên biển là Di tích Quốc gia đặc biệt, gồm các điểm: TP. Hải Phòng (nơi xuất phát) và các tỉnh Phú Yên, Bà Rịa – Vũng Tàu, Cà Mau (mở bến). Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực phi thường của Đoàn tàu Không số và Nhân dân vùng ven biển suốt 14 năm kiên cường chiến đấu.

Từ bến cảng giữa rừng, từ lòng dân son sắt và ý chí thép của người chiến sĩ Hải quân, đường Hồ Chí Minh trên biển đã trở thành kỳ tích biểu tượng của lòng quả cảm, mưu trí và tinh thần dân tộc. Và nơi ấy, Bến Vàm Lũng, hôm nay không chỉ là chứng tích lịch sử, mà còn là điểm tựa tinh thần, là mạch nguồn tự hào để thế hệ trẻ Cà Mau và cả nước tiếp bước dựng xây Tổ quốc./.