Âm vang tiếng trống Chhay dăm

Dù đã trải qua hàng trăm năm với nhiều biến động, múa trống Chhay dăm vẫn gắn bó mật thiết với đời sống người dân Khmer. Đặc biệt, ngày 14/5/2025, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định đưa nghệ thuật trình diễn dân gian Nghệ thuật diễn tấu trống Chhay dăm của người Khmer huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang (cũ) vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nghệ nhân Chau Kim Bành, Chủ nhiệm Câu lạc bộ múa trống Chhay dăm, ấp Leng, xã Tập Sơn, tỉnh Vĩnh Long cho biết: “Múa trống Chhay dăm là đặc trưng trong những lễ hội truyền thống của dân tộc Khmer. Để thể hiện những vũ điệu Chhay dăm thú vị, người Khmer thường dùng trống và chiêng để làm nhạc cụ đệm và đạo cụ múa. Một màn biểu diễn múa trống Chhay dăm thường dùng từ 4 - 6 cái trống, 2 cái cuôl (chiêng) cùng chul (chum chọe) và krap (gõ sênh). Để thể hiện được tinh thần của điệu múa, người biểu diễn phải có sức khỏe và sự dẻo dai, biết cách kết hợp khéo léo giữa hình thể và âm thanh”.

Thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, thời gian qua, các tỉnh thành Tây Nam bộ có đông đồng bào dân tộc Khmer sinh sống đã tổ chức nhiều lớp truyền dạy diễn tấu trống Chhay dăm cho hàng trăm thanh thiếu niên Khmer. Tiêu biểu là Đội múa trống Chhay dăm chùa Tro Peang Trao xã Ô Lâm, tỉnh An Giang được thành lập vào năm 2024, có 21 thành viên, chung niềm đam mê. Thượng tọa Chau Chanh, Trụ trì Chùa Tro Peang Trao chia sẻ: “Múa trống Chhay dăm được ví như linh hồn trong các dịp lễ hội, nghi thức tôn giáo hay hoạt động nghệ thuật của đồng bào dân tộc Khmer, từ lâu rồi Sư luôn trăn trở tìm mọi cách để giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa này cho đồng bào dân tộc Khmer và hôm nay được sự quan tâm của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức các lớp truyền dạy, Sư rất vui và tin rằng sau lớp học các em dân tộc Khmer sẽ thêm lòng tự hào và yêu thích loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc”.

Muốn thể hiện thuần thục các điệu múa, người biểu diễn phải làm chủ được chiếc trống, điều khiển sao cho nhịp nhàng và sinh động. Dù không còn nhanh nhạy như trước, nhưng những động tác múa của nghệ nhân Lâm Minh Cường (phường Mỹ Xuyên, TP. Cần Thơ) vẫn rất mềm mại, linh hoạt. Từ niềm đam mê của bản thân, nghệ nhân dân gian này đã âm thầm trao truyền cho thế hệ trẻ với hy vọng tình yêu múa Chhay dăm ngày càng lan tỏa.

Nghệ nhân Lâm Minh Cường tâm sự: “Múa trống Chhay dăm là loại hình nghệ thuật rất độc đáo của đồng bào Khmer. Bởi vậy, tôi dành nhiều tâm huyết để truyền dạy cho các bạn trẻ những gì tôi đã được học về điệu múa này. Rất phấn khởi là các em đều yêu thích, chịu khó tập luyện, góp phần giúp múa trống Chhay dăm gìn giữ sức sống trong xã hội hiện đại. Điểm hấp dẫn của múa trống Chhay dăm là mỗi người biểu diễn vừa phải thể hiện cái tài riêng, vừa hỗ trợ nhau để tạo nên tiết tấu nhịp nhàng, lôi cuốn. Không chỉ là dùng tay, người biểu diễn còn dùng cả khuỷu tay, đầu gối, gót chân để đánh trống. Từ nhiều cách đánh khác nhau mà những giai điệu được tạo ra cũng rất phong phú, đặc sắc”.

Nghệ nhân Chau Kim Bành, Chủ nhiệm Câu lạc bộ múa trống Chhay dăm ấp Leng, phường Mỹ Xuyên (TP. Cần Thơ) nói thêm: “Diễn tấu múa trống Chhay dăm còn có thể kết hợp điêu luyện với màn biểu diễn của những chú khỉ Hanuman với các động tác vui nhộn như cười, lạy, gãi, nhảy, âu yếm. Vì thế, nếu có dịp thưởng thức vũ điệu Chhay dăm, du khách sẽ cảm thấy thích thú, hào hứng, sảng khoái, không thể ngừng cười trước những màn trêu chọc của những người biểu diễn”.

Những nhịp trống căng giòn, những động tác hình thể uyển chuyển cùng bước chân linh hoạt và nhịp nhàng theo nhịp trống, với sự kết hợp này, múa trống Chhay dăm đã tạo nên nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc. Đây không chỉ là niềm tự hào của mỗi người dân đồng bào dân tộc Khmer mà còn là nét văn hóa đặc trưng cần tiếp tục gìn giữ, phát huy trong kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam./.