Đất mẹ đón anh về - Bài 1: Những ký ức không tên

Bài 1: Những ký ức không tên

Trong suốt chiều dài chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, không thể nào kể hết những chiến sĩ đã anh dũng hy sinh. Nhưng điều xót xa nhất chính là còn rất nhiều liệt sĩ chưa tìm được thông tin. Đây là nỗi day dứt không chỉ của thân nhân mà còn là trăn trở của đồng đội và của cả dân tộc.

Nỗi lòng của mẹ

Trong ngôi nhà tình nghĩa được địa phương xây tặng, mẹ VNAH Lê Thị Chơi, 80 tuổi (mẹ của liệt sĩ Nguyễn Quang Minh), hiện ngụ phường An Xuyên, tỉnh Cà Mau vẫn đau đáu nỗi lòng. Trong những ngày đất nước hướng về Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 02/9, Mẹ lau dọn bàn thờ con trai. Tuổi cao, sức yếu, ký ức đã phai nhạt nhưng Mẹ không thể nào quên ngày hay tin con trai 19 tuổi hy sinh ở chiến trường Campuchia. Mẹ nghẹn ngào: “Khi nó trốn đi đánh giặc, tôi có biết. Nó đi vì nước mình để cho nó đi. Rồi thằng bạn đi chung với nó về báo tin nó hy sinh. Tôi chết lặng, khóc cạn nước mắt. Nó hy sinh trong lúc đi trinh sát. Giữa rừng, nên đồng đội quấn cao su chôn ngay trận địa. Thời gian lâu quá, giờ không ai nhớ chỗ đã chôn. Thời gian trước, gia cảnh nghèo khó, thêm không biết đường, muốn tìm hài cốt con về mà không làm được”.

Cùng ký ức về con không phai nhòa theo năm tháng, mẹ VNAH Nguyễn Thị Chiên, 81 tuổi (mẹ Liệt sĩ Nguyễn Thanh Dũng), ngụ phường Bạc Liêu, giọt nước mắt li ti lăn dài trong những dấu chân chim ở hốc mắt, Mẹ tâm sự: “Hồi đó, ở nhà gọi nó là Dũng Em, vì nó có anh ruột cùng tên Nguyễn Thanh Dũng (tức Dũng Anh – PV). Ngày đó, nó chưa đủ tuổi đi bộ đội nhưng lén lấy thông tin của anh để đăng ký. Ngày nhận tin con hy sinh, tôi cứ tưởng Dũng Anh, tới khi Dũng Anh trở về mới biết là nó. Tôi có nhờ cơ quan chức năng đưa đi tìm mấy bận nhưng không gặp mộ con. Còn sống ngày nào tôi còn chờ ngày tìm được hài cốt con về”. 

Cách phường Bạc Liêu không xa, chúng tôi tìm về ấp Thạnh Hương 2, xã Châu Thới, hỏi thăm nhà Mẹ VNAH Nguyễn Thị Diều. Ở tuổi 89, mẹ vẫn minh mẫn. Mẹ Diều cầm tay chúng tôi, thủ thỉ: “Thằng Hùng (liệt sĩ Đào Văn Hùng) hy sinh ở Vàm Lẻo, sông Cổ Cò, nghe nói trận đó ác liệt lắm. Tôi và hàng xóm hay tin, lúc chạy ra thì đã thấy hơn 80  ngôi mộ tạm, đâu biết mộ nào của con mình. Sau này địa điểm thay đổi, xương cốt cũng trộn lẫn vào đất quê hương”.

Đưa đồng đội trở về

Trong chuỗi những câu chuyện TKQT HCLS phải nhắc đến những chiến sĩ chuyên trách Đội K92, Bộ CHQS tỉnh Kiên Giang (cũ), nay là Đội K92, Bộ CHQS tỉnh An Giang. Suốt 25 năm dài, cán bộ, chiến sĩ Đội không ngừng lần tìm theo những dấu vết theo lời kể, sơ đồ mộ chí của đồng đội trên đất bạn Campuchia, với hy vọng duy nhất là đưa các anh về. Trung úy Nguyễn An Khang, nhân viên cất bốc HCLS chia sẻ: “Công tác TKQT HCLS ở nước bạn gặp rất nhiều khó khăn như thời tiết, địa hình, địa vật, nhất là đơn vị phải hoạt động ở khu vực rừng núi, thiếu các phương tiện, thiết bị hiện đại. Phương tiện di chuyển đến các điểm khảo sát hạn chế, đa phần chúng tôi phải đi bộ”. Những người làm nhiệm vụ đặc biệt này trở thành người thợ rừng tận tuỵ. Và chính hy vọng tìm gặp HCLS là động lực giúp họ vững bước. Thượng tá Nguyễn Thanh Hùng, Đội trưởng Đội K92, cho biết thêm: “Mùa khô năm 2024-2025, Đội K92 tiếp tục TKQT HCLS trên địa bàn 04 tỉnh ở Campuchia (Kam Pốt, Kép, Shihanuk và Kô Kông). Chiến tranh đã lùi xa, thông tin về mộ liệt sĩ càng ít. Mặt khác, địa hình, địa vật thay đổi rất nhiều do sự phát triển, nên có khi trong 01 ngày, chúng tôi phải đào trên 10 vị trí mà vẫn không tìm được gì. Nguy hiểm nữa là bom mìn còn sót lại rất nhiều”.

Giai đoạn 2021-2025, Đội K92 đã phối hợp tổ chức tuyên truyền sâu rộng đến các tầng lớp Nhân dân, phát hiện nhiều địa điểm, vị trí chôn cất liệt sĩ hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh trên đất bạn. cùng thời gian này, Đội TKQT và cất bốc được 456 bộ HCLS; Trong đó có 89 bộ ở Campuchia.

Để hỗ trợ Đội K92 triển khai các hoạt động TKQT HCLS, Đội Tuyên truyền tri ân ra đời và được giao nhiệm xác minh cụ thể, chính xác thông tin về vị trí chôn cất - đây là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định đến kết quả. Ban chỉ huy Đội đã tuyển chọn những cán bộ có kỹ năng giao tiếp tốt, am hiểu phong tục tập quán và thông thạo tiếng Campuchia cho đội hình đặc biệt này. Ngoài ra, Đội Tuyên truyền tri ân cũng phối hợp với chính quyền địa phương và các đơn vị lực lượng vũ trang của Vương quốc Campuchia để đến từng nhà người dân trong khu vực dự kiến đào tìm để vận động. Nhằm thuyết phục người dân hiểu, đồng thuận với nhiệm vụ, công việc của đội. Đội cũng thông tin cho người dân sở tại nắm được các chế độ, chính sách đối với người cung cấp thông tin, xác minh lại độ chính xác của các thông tin, thu thập thêm thông tin mới từ người dân. Nhờ các hoạt động đó, Đội đã tham mưu kịp thời, chính xác cho Ban Chỉ huy Đội vẽ sơ đồ mộ chí.

Thượng úy Danh Ny, thành viên Đội Tuyên truyền chia sẻ: “Mỗi địa phương mỗi phong tục, tập quán khác nhau, việc truyền tải thông tin cũng gặp không ít khó khăn. Chúng tôi có khi giúp đỡ bà con làm việc nhà, có khi hỗ trợ gạo, nhu yếu phẩm; khám bệnh, cấp thuốc khi. Nhờ sự gần gũi đã tạo được lòng tin cho người dân trên đất bạn nên thuận lợi hơn trong thu thập thông tin hữu ích về tìm HCLS”. 

Đại tá Cao Minh Tâm, Phó Chính ủy Bộ CHQS tỉnh An Giang, đánh giá: “Nhiệm vụ của Đội K92 và Đội Tuyên truyền tri ân trên nước bạn Campuchia rất thiêng liêng và ý nghĩa. Các đồng chí cán bộ, chiến sĩ đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách để TKQT HCLS trên đất bạn. Mỗi HCLS được TKQT về nghĩa trang liệt sĩ, về quê hương là sự tri ân thiết thực nhất”./.

Bài 2: Công nghệ xét nghiệm ADN – Cánh cửa hy vọng